Σοπενάουερ/Στοχασμοί

21
Γενικά θα έλεγε κανείς, ότι τα πρώτα σαράντα χρόνια της ζωής μας απαρτίζουν το κείμενο, τα επόμενα τριάντα το σχόλιο σε αυτό - σχόλιο που μόνον αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε σωστά το αληθινό νόημα και την αλληλουχία του κειμένου, κι ακόμη το ηθικό δίδαγμα και τα άλλα λεπτά σημεία του.

22
Όσο είμαστε νέοι νομίζουμε ότι τα γεγονότα και τα πρόσωπα, που θα αποβούν σημαντικά στη ζωή μας και θα επηρεάσουν την πορεία της, θα εμφανιστούν με ταμπούρλα και τρομπέτες. Στα γηρατειά ωστόσο, ανατρέχοντας προς τα πίσω, διαπιστώνουμε ότι όλα τους τρύπωσαν εντελώς αθόρυβα από την πίσω πόρτα και σχεδόν απαρατήρητα.

23
Τις περισσότερες φορές τα μεγαλεία είναι απλώς επίφαση, όπως τα σκηνικά στο θέατρο, ενώ η ουσία λείπει. Π.χ σημαιοστολισμένα και στεφανωμένα πλοία, κανονιοβολισμοί, φωταψίες, σάλπιγγες και ταμπούρλα, αλαλαγμοί και παραληρήματα κλπ., όλα αυτά αποτελούν την ταμπέλα, την ένδειξη, το ιερογλυφικό σημάδι της χαράς.Όμως τις πιο πολλές φορές, η ίδια η χαρά δεν βρίσκεται εκεί: Είναι η μόνη που αρνήθηκε να παραστεί σ' αυτή τη γιορτή. Όπου πραγματικά εμφανίζεται η ίδια, κατά κανόνα φθάνει απρόσκλητη και δίχως να την έχει αναγγείλει κανένας,από μόνη της και sans facon (xωρίς αυστηρή τήρηση των τύπων). Ναι, έχει τρυπώσει αθόρυβα με την πιο ασήμαντη, συχνά την πιο μηδαμινή αφορμή, στα πιο καθημερινά πράγματα. Ναι, τίποτα δεν την προσελκύει λιγότερο από όσο η λαμπρότητα και οι επισημότητες.

γκράφιτυ

Tο 17ο ερωτικό σονέτο του Πάμπλο Νερούδα

Δε σ' αγαπώ σαν νάσουν ρόδο αλατιού, τοπάζι,
σαϊτα από γαρούφαλα που τη φωτιά πληθαίνουν:
σ' αγαπώ ως αγαπιούνται κάποια πράγματα σκούρα,
μυστικά, μεσ' από την ψυχή και τον ίσκιο.

Σ' αγαπώ καθώς κάποιο φυτό που δεν ανθίζει,
μα που μέσα του κρύβει το λουλουδόφως όλο,
και ζει απ'τον έρωτά σου σκοτεινό στο κορμί μου
τ' άρωμα που σφιγμένο μ' ανέβηκε απ' το χώμα.

Σ' αγαπώ μη γνωρίζοντάς πως από που και πότε,
σ' αγαπώ στα ίσια δίχως πρόβλημα ή περηφάνια:
σ' αγαπώ έτσι γιατί δεν ξέρω μ' αλλον τρόπο,

παρά μ' ετούτον όπου δεν είμαι μήτε είσαι,
που το χέρι σου πάνω μου το νοιώθω σα δικό μου,
που όταν κοιμάμαι κλείνουν και τα δικά σου μάτια.

Tο 11ο απο τα 100 ερωτικά σονέτα του Πάμπλο Νερούδα

Πεινώ για τη φωνή σου, το στόμα σου, το δέρμα,
και στους δρόμους γυρνώ νηστικός, βουβαμένος,
δε με κρατάει πια το ψωμί,κι η αυγή μ' αναστατώνει,
γυρεύω των ποδιών σου τον υγρό ήχο τη μέρα.

Με κόβει πείνα για το γλιστερό σου γέλιο,
τα χέρια με του οργίλου σταροσωρού το χρώμα,
πεινώ για τη χλωμή την πέτρα των νυχιών σου,
θέλω σα φρέσκο αμύγδαλο το δέρμα σου να φάω.

Θέλω να φάω τη λάμψη που' καψε η ομορφιά σου,
την περήφανη μύτη του αγέρωχου προσώπου,
τον φευγαλέο να φάω των βλεφάρων σου ίσκιο.

κι έρχομαι πεινασμένος κι οσφραίνομαι το σούρουπο
γυρεύοντάς σε, τη ζεστή γυρεύοντας καρδιά σου
σαν ένας πούμα στη μοναξιά του Κιτρατούε.

Το τρίτο (ΙΙΙ) από τα 100 ερωτικά σονέτα του Πάμπλο Νερούδα

ΠΙΚΡΗ ΑΓΑΠΗ,βιολέτα με στεφάνι απ'αγκάθια,
χέρσα γη πετρωμένη μεσ' απ' τα τόσα πάθη,
κοντάρι της οδύνης, σέπαλο της οργής,
πώς κι από δρόμους ποιούς έφτασες στην ψυχή μου;

Γιατί άξαφνα να ρίξεις την αλγεινή φωτιά σου
στου δρόμου μου τα παγωμένα φύλλα;
Ποιός σού' μαθε τα βήματα που ως εμένα σε φέραν;
Ποιά πέτρα, ποιό άνθος, ποιός καπνός σου δείξαν τη μονιά μου;

Σίγουρο είναι πως τρέμισεν η πολύχρωμη νύχτα,
γιόμισ' η αυγή τις κούπες όλες με το κρασί της
κι ο ήλιος την επουράνια του στέριωσε παρουσία,

ενώ μ'έζωνε ο έρωτας σκληρός κι ανυποχώρητος
ώσπου πληγώνοντάς με μ' αγκάθια και με σπάθες
άνοιξε στην καρδιά μου καυτερό μονοπάτι.

Από την δίγλωσση έκδοση των σονέτων το 1988 από τις εκδόσεις "Γνώση" σε μετάφραση Ηλία Ματθαίου

ο ουρανός σήμερα το απόγευμα

Αργοπεθαίνει.....

Αργοπεθαίνει
όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας,
επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές,
όποιος δεν αλλάζει περπατησιά,
όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του,
όποιος δεν μιλεί σε όποιον δεν γνωρίζει.
Αργοπεθαίνει
όποιος αποφεύγει ένα πάθος,
όποιος προτιμά το μαύρο για το άσπρο και τα διαλυτικά σημεία στο " ι " αντί ενός συνόλου συγκινήσεων που κάνουν να λάμπουν τα μάτια,
που μετατρέπουν ένα χασμουρητό σε ένα χαμόγελο,
που κάνουν την καρδιά να κτυπά στο λάθος και στα συναισθήματα.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι,
όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του,
όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο,
όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν ταξιδεύει,
όποιος δεν διαβάζει,
όποιος δεν ακούει μουσική,
όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του.
Αργοπεθαίνει
όποιος καταστρέφει τον έρωτά του,
όποιος δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν,
όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για τη τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή.
Αργοπεθαίνει
όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει,
όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει.
Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις,
όταν θυμόμαστε πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός
χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη
από το απλό γεγονός της αναπνοής.
Μόνο η ένθερμη υπομονή θα οδηγήσει
στην επίτευξη μιας λαμπρής ευτυχίας.


Πάμπλο Νερούντα

Επιθυμίες

Σαν σώματα ωραία νεκρών που δεν εγέρασαν
και τάκλεισαν, με δάκρυα, σε μαυσωλείο λαμπρό,
με ρόδα στο κεφάλι και στα πόδια γιασεμιά-
έτσ' οι επιθυμίες μοιάζουν που επέρασαν
χωρίς να εκπληρωθούν.
χωρίς ν' αξιωθεί καμιά
της ηδονής μια νύχτα, ή ένα πρωί της φεγγερό.


από την πρώτη συλλογή που τύπωσε ο Καβάφης στα 1904

Θάλασσα του πρωϊού

Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ' εγώ την φύσιν λίγο.
Θάλασσας του πρωϊού κι ανέφελου ουρανού
λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη
όλα ωραία και μεγάλα φωτισμένα.

Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά
(τα είδ' αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)
κι όχι κ' εδώ τες φαντασίες μου,
τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής.

Κ.Π Καβάφης

Οι λεπτομέρειες

Όταν ζεις για μεγάλο χρονικό διάστημα μια κατάσταση, καλή ή κακή, συνηθίζεις τόσο πολύ τα χαρακτηριστικά της, που όχι μόνο δεν τα προσέχεις πια, αλλά ξεχνάς και την ύπαρξή τους.
Όταν σου συμβαίνει κάτι πρωτόγνωρο, ένας ανέλπιστος έρωτας λόγου χάριν, τότε αρχίζεις και προσέχεις γύρω σου τις λεπτομέρειες.
Έτσι κι εγώ άρχισα να παρατηρώ και να αποθανατίζω με το φακό της ψηφιακής μου μηχανής πράγματα γύρω μου που με συγκινούν. Τις λεπτές αποχρώσεις του φωτός, τα σχήματα των σύννεφων, τους κυματισμούς της θάλασσας, τα χρώματα των λουλουδιών, τα κτίσματα ή τα ερείπια της αρχιτεκτονικής ιστορίας της πόλης μου, πρόσωπα, εκφράσεις......

Μέσα και σκοπός....

Κανείς δεν φαντάζεται έναν κόσμο όπου το φλογερό πάθος θα έπαυε αποφασιστικά να μας βασανίζει... Κανείς απ' την άλλη δεν αντιμετωπίζει την πιθανότητα μιας ζωής που ποτέ πια δεν θα την έδενε ο υπολογισμός. Ο πολιτισμός ολόκληρος, η δυνατότητα της ανθρώπινης ζωής, εξαρτάται από τη λελογισμένη πρόβλεψη των μέσων προς εξασφάλιση της ζωής. Αλλά αυτή η ζωή - αυτή η πολιτισμένη ζωή - που έχουμε το βάρος να διασφαλίσουμε, δεν μπορεί να περιοριστεί σ' αυτά τα μέσα, που την καθιστούν δυνατή. Πέρα από τα υπολογισμένα μέσα ψάχνουμε το σκοπό - ή τους σκοπούς- αυτών των μέσων.
Είναι κοινότυπο να βάζει κανείς σα σκοπό αυτό που δεν είναι καθαρά παρά ένα μέσο. Το κυνήγι του πλούτου -άλλοτε του πλούτου των εγωιστικών ατόμων, καμμιά φορά του κοινού πλούτου- δεν είναι προφανώς παρά ένα μέσο. Η εργασία δεν είναι παρά ένα μέσο...
Η ανταπόκριση στην ερωτική επιθυμία -καθώς επίσης και στην πιο ανθρώπινη επιθυμία (λιγότερο φυσική) της ποίησης και της έκστασης, αντίθετα είναι ένας σκοπός...
Συχνά μέσα μου η ικανοποίηση μιας επιθυμίας αντιτίθεται στο συμφέρον. Αλλά ενδίδω σ' αυτήν γιατί έγινε βάναυσα ο τελικός σκοπός μου!...
Η ουσία του ανθρώπου δοσμένη μέσα από τη σεξουαλικότητα - που είναι η καταγωγή της και το ξεκίνημά της - του θέτει ένα πρόβλημα που δεν έχει διέξοδο παρά την τρέλλα. Αυτή η τρέλλα δίνεται μέσα από τον "μικρό θάνατο". Θα μπορούσα να ζήσω ολοκληρωμένα το "μικρό θάνατο" τουλάχιστον σαν δοκιμή του τελικού θανάτου; Η βία της σπασμωδικής χαράς είναι βαθειά μέσ' την καρδιά μου. Αυτή η βία, ταυτόχρονα, τρέμω που το λέω, είναι η καρδιά του θανάτου: ανοίγεται μέσα μου!
Το διφορούμενο αυτής της ανθρώπινης ζωής είναι εκείνο του τρελλού γέλιου και των λυγμών. έχει τη δυσκολία να συμβιβάσει τον λογικό υπολογισμό, που τη στηρίζει με τα δάκρυα... Μ΄αυτό το τρομακτικό γέλιο...
Ο στόχος αυτού του βιβλίου είναι ν' ανοίξει τη συνείδηση στην ταυτότητα του "μικρού θανάτου" και ενός θανάτου οριστικού. Απ' την ηδονή, το παραλήρημα, στην χωρίς όρια φρίκη.
Αυτό είναι το πρώτο βήμα.
Που μας οδηγεί τη λήθη των παιδισμώντου Λόγου!
Του Λόγου που ποτέ δεν έμαθε να μετράει τα όριά του.


Από το ίδιο βιβλίο του Ζωρζ Μπατάιγ "Τα δάκρυα του έρωτα", εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ 1981

H συνείδηση του θανάτου

Η απλή σεξουαλική δραστηριότητα είναι διαφορετική από τον ερωτισμό. Η πρώτη έχει δοθεί στη ζωή των ζώων και μόνο η ανθρώπινη ζωή παρουσιάζει μια δραστηριότητα που καθορίζει ίσως μια πλευρά "διαβολική", στην οποία ταιριάζει η λέξη ερωτισμός. Το "διαβολικό", ειν' αλήθεια, σχετίζεται με τον χριστιανισμό. Αλλά, κατά τα φαινόμενα, η πιο αρχαία ανθρωπότητα είχε γνώση του ερωτισμού πολύ πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού...
Αλλά ειν' αλήθεια ότι "διαβολικό" σημαίνει ουσιαστικά, τη σύμπτωση του θανάτου και του ερωτισμού, θα μπορούσαμε να αποτύχουμε αν βέβαια ο διάβολος δεν είναι τελικά παρά η τρέλλα μας, αν κλαίμε, αν ατέλειωτοι λυγμοί μας ξεσκίζουν, κι αν ακόμα μας πιάνει τρελλό γέλιο, θα μπορούσαμε να μην αντιληφθούμε την πρόληψη που συνδέεται με τον γεννημένο ερωτισμό, την έμμονη ιδέα του θανάτου (τραγικού κατά μία έννοια, αν και γελοίου τελικά)...
Υπάρχει κάτι το ανάρμοστο στο θάνατο, διαφορετικό αναμφίβολα από οτιδήποτε άσεμνο έχει η σεξουαλική δραστηριότητα. Ο θάνατος σχετίζεται με δάκρυα, ενώ συχνά η σεξουαλική επιθυμία σχετίζεται με γέλιο. Αλλά το γέλιο δεν είναι, όσο φαίνεται, αντίθετο στα δάκρυα: το αντικείμενο του γέλιου και το αντικείμενο των δακρύων έχουν πάντα σχέση με κάποιο είδος βίας, που διακόπτει την κανονική και συνηθισμένη ροή των πραγμάτων. Τα δάκρυα συνδέονται συνήθως με γεγονότα απρόσμενα που θλίβουν, αλλά απ' την άλλη μεριά ένα χαρούμενο κι ανέλπιστο γεγονός μας συγκινεί καμιά φορά τόσο πολύ, που κλαίμε...
Χωρίς αμφιβολία, είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε καθαρά και ξάστερα, την ενότητα του θανάτου -ή της συνείδησης του θανάτου- και του ερωτισμού. Ο χωρίς όρια πόθος δεν μπορεί κατά βάση νάναι αντίθετος με τη ζωή, που είναι το αποτέλεσμά του. Η ερωτική στιγμή μάλιστα είναι το αποκορύφωμα αυτής της ζωής, όπου η μεγαλύτερη δύναμη και η ένταση φανερώνονται τη στιγμή που δύο υπάρξεις έλκονται, ζευγαρώνονται και διαιωνίζονται. Πρόκειται για τη ζωή..... η ζωή ξεχειλίζει και ξεχειλίζοντας φτάνει στο έσχατο παραλήρημα. Αυτά τα ανακατεμένα σώματα που χάνονται σε υπερβολές ηδονής, καθώς συναναστρέφονται και λιγοθυμάνε, φτάνουν στο αντίθετο του θανάτου που θα τα θυσιάσει αργότερα στη σιωπή της φθοράς...

Μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Ζωρζ Μπατάιγ "Τα δάκρυα του έρωτα". Κεντρικό σημείο του έργου είναι η εξώθηση του ανθρώπου πέρα από τα όριά του, η υπέρβασή του μέσα από τον ερωτισμό. Ο ερωτισμός είναι αγωνία, μοναξιά, διακύβευση των αξιών, αυτοκαταστροφή, αντιμετώπιση και βίωση θανάτου, δηλαδή η μοναδική πράξη αυτογνωσίας...